Domates serası işletme maliyeti – 2023

Bu yazıda, serada domates yetiştiriciliği yaparken dikkate almanız gereken maliyetler ve işletme süreçleri hakkında detaylı bilgi sunuyoruz. Domates serası projelerinde verim ve başarı sağlamak için doğru adımları atmak ve uygun teknikler uygulamak önemlidir.

1. Serada domates yetiştiriciliği: Domates yetiştirme koşulları

Serada domates üretimi, Türkiye’nin özellikle Antalya’nın birçok ilçelerinde, Afyon Sandıklı bölgesinde, Denizli’de, Türkiye’nin serada domates üreticiliğine yön veren noktalardır diyebiliriz. Antalya bölgesinin tercih edilmesinin başlı sebeplerinden kış aylarında hava şartlarının ılıman geçmesi, ışık alımının iyi olmasından kaynaklanmaktadır. Afyon, Denizli tarafında ise seranın en büyük işletme giderlerinden olan ısıtma gideri Jeotermal kaynaklardan karşılanıyor olmasıdır. Bu bölgelerde Modern Seracılık sayesinde, dış etkenlerden korunan ortamlarda, yüksek verimli ve kaliteli domates üretimi gerçekleştirilmektedir.

2. Domates serası nasıl olmalı: İdeal sera şartları

Domates serası projesi başlatırken dikkate almanız gereken bazı önemli noktalar vardır:

• Seranın konstrüksiyon yapısı ve malzemeleri: Evinizde binanın beton kolonları neyse seranın konstrüksiyon yapısı da aynı öneme sahip olmalıdır. Çünkü sera içerisinde kullandığınız sera sistemlerinin tamamını değiştirebilirsiniz, ama konstrüksiyon sistemini değiştiremezsiniz. Bu sebepten dolayı sera konstrüksiyonu satın almadan önce mutlaka bu yazımızı inceleyin.

• Sera örtüsü seçimi (Polikarbon ve Sera Naylonu): Enerji tasarrufunuzu etkileyecek, bitkinin en verimli şekilde büyümüseni sağlayacak ikinci önemli kalemlerden biridir ve enerji tasarrufu konusunda işletme giderlerinize doğrudan etki etmektedir.
• İklimlendirme, Sera Sulama ve Gübreleme Otomasyon Sistemleri: Bitkinin en ideal iklim koşullarda, en doğru şekilde gübreleme ve sulama yapabilmenizi sağlayan bir önemli diğer sera sistemimizdir. Verim açısından olmazsa-olmaz sera sistemlerinden biridir. Ayrıca bu sera sistemine bir alt donanım olarak sera drenaj suyu geri dönüşüm sistemini de ekleyebiliriz. Bu sistem sayesinde en az %25 gübre ve su tasarrufu sağlanmaktadır. Ortalama 1 m2 seranın yıllık gübre giderinin 2$ mal olduğunu düşünürsek ve 60 dönüm seramızın olduğunu varsayarsak yaklaşık 30.000,00$ civarında gübre tasarrufu anlamına gelmektedir.
• Sera yüksek basınçlı nemlendirme sistemi: Domates bitkisinin sağlıklı iklim koşullarında büyüyebilmesi için gerekli olan nem ihtiyacı ortalama %55 – %65 arasındadır. Zaman-zaman nem seviyesi %80 oranında da istenmekedir. Bu nemli ortamı sağlayabilmek için yüksek basınçlı nemlendirme sistemine ihtiyaç duyulmaktadır.
• Sera Isı ve Gölgeleme Perde Sistemi: Seralarda genellikle 2 çeşit perde sistemi kullanılmaktadır. Bunlardan en çok tercih edileni PUSH-PULL perde sistemidir. Halatlı perde sistemleri de yapılabilmektedir, maliyeti açısından da avantajlıdır ama sistem içerisinde herhangi bir halatın kopması o sektörün yani yaklaşık 6000-8000m2 arasındaki alanda perde sisteminin çalışmaması anlamına gelmektedir. Ayrıca arıza esnasında farkedilmeze ısı perdenizin yırtılmasına, parçalanmasına neden olmaktadır. PUSH-PULL perde sistemi kış aylarında ısı tasarrufu, yaz aylarında ise bitkileri aşırı güneşten korumak için vazgeçilmezdir.
• Sera Isıtma Sistemi, Buffer Tank (Sıcak Su Depolama Tankı) ve Sera Co2 Sistemi: Sağlıklı bir ısıtma sisteminiz yoksa, ani hava değişimlerinde serayı yeterli miktarda ısıtamazsanız veriminiz ciddi anlamda düşecektir. Birçok yatırımcı ısıtma sisteminde tasarrufa gittiğini düşünür ama domatesin en iyi para ettiği dönemde en yüksek üretim kapasitesine ulaşamaz. Tasarruf ettikleri miktar ise genel bütçenin belki %2’ne bile denk gelmiyorken, verim kayıpları ise %35 lere kadar çıkmaktadır. Domates serası en düşük 18°C altına inmemeli, ama idel olan sıcaklık 25°C – 28°C arasındadır. Birçok yatırımcı ısıtma kazanlarından ve sera ısıtma tesisatından tasarruf ettiğini düşünerek zaman zaman seralarını 15°C üstünde ısıtamamaktadırlar. Buda hem verimi hem hasat zamanını geciktirmektedir. Buffer Tank (Sıcak Su Depolama Tankı) – Sera Co2 sistemi kazana entegre edilmiş, seranın içinde Co2 dağıtım tesisatı bulunan maliyetli bir sistemdir. Genelde maliyeti sebebiyle tercih edilmemektedir ve kış aylarında dış hava sıcaklığının düşük olması sebebiyle havalandırmalar açılamaz ve bitkiler yeterli miktarda Co2 tüketemez. Dolaysıyla verimi düşer.
• Sera Soğutma Sistemi: Maliyeti dolaysıyla birçok serada tercih edilmemektedir. Ama sıcak bölgelerde verimi yarı-yarıya etkilemektedir. Normal şartlarda 1 hektar topraksız seradan 550-600 ton domates alınabilecekken, soğutma sistemi yetersiz olduğu için yaz üretimi yapılamamaktadır ve 1 hektar domates sera verimi 200-250 ton arasında kalmaktadır. Verim/Yatırım Maliyeti analizi yapıldığında aslında yapılabilecek bir sistemdir. Çünkü 1 yılda fazladan getireceği ürün getirisi sera soğutma sistemi fazlasıyla karşılamaktadır. Birde piyasada fanpad soğutma sistemi denen küçük ölçekli işletmeler için kullanılan, yatırım maliyeti daha düşük olan sistemler mevcut ama büyük ölçekli seralarda, ayrıca dış ortam sıcaklığı 35°C üzerine çıkan yerlerde işe yaramamaktadır.
• Sera Gutter Sistemi: Gutter Sistemi seranın konstrüksiyonuna asılmaktadır. Birçok farklı yerlerde yere de konulabilmektedir. Ama arazi şartlarından ötürü zamanla çökmeler meydana gelecektir ve çöküntü oluşan yerlerden drenaj sorunu yaşanmaya başlanacaktır. Bu sebepten dolayı konstrüksiyona asılmaktadır. Topraksız domates seraları için olmazsa olmazlardandır. Toprak yerine kullandığımız Cocopeat’ı (Kokopit) Gutter sehpasının üzerine yerleştirmekteyiz. Cocopeat (Kokopit) kalitesi ve özellikleri hakkında daha ayrıntılı olarak bir başka yazıda ele alacağız. Çünkü Cocopeat (Kokopit) 0,2$ – 0,3$ daha ucuz diye riske edilecek bir malzeme değildir. Bitkinin kök gelişimi, beslenmesi için en önemli malzemelerin, olmazsa-olmazların başında gelmektedir. Cocopeat (Kokopit) seçiminde fiyatı düşünerek ucuza kaçarsanız 3-4 yıllık geri dönüşü olmayan yola girmiş olursunuz ve bitkinin gelişimini dolaysıyla domates verimini ciddi anlamda etkilemiş olursunuz. Bu sadece domates değil topraksız üretim olan tüm meyve ve sebzeler için geçerli bir durumdur.
• Bitki Askı Tel Sistemi: Bu sistem seranın konstrüksiyonuna monte edilmektedir ve bitki yükünü komple sera konstrüksiyonuna iletmektedir. Sistem olmadan serada domates üretmenizin bir anlamı yoktur.
• İdeal domates sera büyüklüğü: İşini iyi bilen tecrübeli sera firmaları veya sera üreticileri, seranızın büyüklüğü, yüksekliğini ve şeklini belirlerken, içerideki hava sirkülasyonu ve ışık alımını optimize ederek domates serası verimini artırmanıza yardımcı olacaktır. Ticari olarak topraksız domates serası yatırımı yapmak isteyen kişi en az 30 dönüm yani 3 hektar domates serası kurmalıdır. Bunun sebebi ise verimin en düşük olduğu dönemlerde yaptığınız haftalık hasat 1 Tır’ı doldurmalıdır. Aksi halde eksik kalan kısmını başka seradan doldurmak zorunda kalırsınız. Bu süreçte aynı kalitede, kalibrede ve cinsde domates bulmanız zordur. Buda müşterinizin sizden vazgeçmesi için en büyük sebeplerden biridir. Özellikle domates ihracatı odaklı veya kurumsal market odaklı serada domates üretimi yapmak istiyorsanız mutlaka 30 dönüm altında, yani 3 hektarın altında domates serası kurmayın. Ayrıca sera alanı küçüldükçe yıllık mühendislik ve danışmanlık maliyetlerinizde yükselecektir. 1 hektar sera ile 5 hektar seranın mühendislik ve danışmanlık maliyetlerinde bir fark yoktur. Ayrıca altyapı yatırım maliyetlerinizde sera alanı küçüldükçe başlangıç yatırım maliyetiniz yükselecektir. 

İdeal topraksız domates serasında olması gereken sistemler hakkında bilgi sahibi olduğumuza göre, topraksız domates serası işletme maliyeti ne kadardır sorusuna geçebiliriz. 

3. Domates üretimi: Domates serası işletme maliyeti

Domates serası verimi

Serada domates yetiştiriciliği yaparken kullanılacak toprak ve sulama yöntemleri büyük önem taşır. İdeal bir toprak seçimi için cocopeat toprak, serada domates yetiştiriciliğinde tercih edilen ve başarılı sonuçlar veren bir seçenektir.

Basit model çiftçi seralarında ılıman iklime sahip bölgelerde 1 dönüm seradan yılda 2 kere dikim yaparak toplamda 14-15 ton civarında verim elde etmekteler. Bu 1 hektarda 140-150 ton civarında ürün anlamına gelmektedir.

Gotik model modern domates seralarında ise 1 dönümden 20-25 ton yani hektarda 200-250 ton domates elde etmekteler. Yaz üretimi yapılan yerlerde ise, genelde yaz aylarında sıcaklığın 30°C üzerine çıkmadığı yada soğutma sistemi olan topraksız domates seralarında bu verim 1 dönümde 55-60 ton, 1 hektarda 550-600 ton bandına çıkmaktadır.

25 Dönüm (2,5 hektar) topraksız domates serası işletme maliyeti ve yıllık kazancı – 2023

25 dönüm yani 2,5 hektar jeotermal ısıtmalı topraksız domates serasının Türkiye İzmir Dikili bölgesinde veya benzer iklime sahip bölgelerdeki m2 başına işletme maliyeti 400₺ – 410 ₺ civarındadır. Bu maliyete domatesin İstanbul ve Ankara hallerine nakliye giderleri de eklenmiştir. Seranızdan doğrudan ihracat yaptığızda nakliye giderleri alıcıya ait olacaktır ve yıllık işletme maliyetiniz m2 başına 360₺ – 370₺ arasında olacaktır.

Kış üretimi yaptığınızda yani 2022 yılı ağustos ayının 15’de ilk fidenizi dikip 2023 yılı temmuz ayı sonunda söküm işlemine başladığınızda 25 dönüm (2,5 hektar) seradan elde edeceğiniz domates miktarı 880 ton olur. Buda 1 dönümden 35,2 ton domates hasadı yapacağınız anlamına gelmektedir. Dikim zamanını aralık ayının 20’i civarında yapsanız ve bir sonraki sene kasım ayının sonunda söküm işlemini gerçekleştirdiğiniz taktirde, 25 dönüm (2,5 hektar) seradan ortalama 1.375 ton domates elde etmeniz mümkün. Bu rakam üzerinden yola çıkacak olursak 1 dönümden 55 ton domates elde edeceğiniz anlamına gelmektedir.

Kış üretimi yaptığınız dönemde hasat başlangıcınız domates fiyatlarının en yüksek olduğu döneme denk geleceği için ortalama satış fiyatınız 1,2$ civarında olmaktadır. Yani 25 dönüm seradan 1.056.000$ (20.592.000₺) civarında brüt ciro elde etmiş olursunuz. İşletme maliyetinizi m2 başına 410₺ olarak baz alırsak 1 yılda 10.250.000₺ toplam işletme maliyetiniz olacaktır. Sonuç olarak 25 dönüm (2,5 hektar) seradan 10.342.000,00₺ net gelir elde edeceksiniz.

Aynı üretimi aralık-kasım periyodunda gerçekleştirdiğiniz taktirde 25 dönüm seradan 26.182.500,00₺ (1.375.000,00$) brüt ciro elde edeceksiniz. Önemli miktarda hasadın domates fiyatlarının daha düşük olduğu dönemde satılacağı için ortalama satış fiyatımızı 1$ (19,5₺) olarak baz alınmıştır. Bu süreçte işletme maliyetiniz aynı kalacaktır ve yıllık net kazancınız 15.932.500,00₺ (817.000,00$) olacaktır.

50 Dönüm (5 hektar) topraksız domates serası işletme maliyeti ve yıllık kazancı – 2023

Jeotermal kaynaklı 50 dönüm (5 hektar) topraksız domates serasında ağustos-temmuz döneminde ortalama 1.760 ton domates elde edilecektir ve satışın tamamı Avrupa ve Rusya Federasyonu bölgesine yapılacaktır. Yıllık ortalama satış fiyatımız 1,2$ civarında olacaktır. 50 dönüm (5 hektar) domates serasının yıllık işletme maliyeti sera alanın büyümesi sebebiyle 1 m2 başına düşen işletme maliyeti ortlama 390₺ (20$) civarında çıkmaktadır.

50 dönüm (5 hektar) domates serasının brüt cirosu 2.112.000,00$ (41.184.000,00₺) olacaktır. Yıllık işletme maliyetimiz ise 19.500.000,00₺ (1.000.000,00 $) dir.

5 hektar topraksız domates serasının yıllın net kazancı 1.112.000,00$ (21.684.000,00₺) olacaktır.

Aynı serada yaz üretimi yani aralık-kasım veya ocak-aralık gibi dönemlerde üretim yaptığımızda ise, yani bölgemizin yaz aylarındaki iklim şartları buna elverişli veya seramızda yeterli miktarda soğutma sistemi var ise bu verim 1 hektarda 550-600 tona kadar yükselmektedir. Doğru serayı ve doğru sera sistemlerini kullanarak, bilgi ve tecrübe sahibi domates üretim danışmanı ile çalışarak 5 hektar seradan toplamda 2.750 ton domates elde etmek mümkündür. Bu şartları sağladığımızı varsayarak 5 hektar (50 dönüm – 50.000m2) seradan 1 üretim sezonunda satış fiyatımızı ortalama 1$ olarak baz alırsak 2.750.000,00$ (53.625.000,00₺) ciro elde etmek mümkündür. Üretim danışmanlarımız birçok yerde bunu kanıtlamıştır. Bu ölçekteki seranın yıllık net kazancı 1.750.000,00$ (34.125.000,00₺) olacaktır.

Doğru pazarlama stratecileri ile ihracat odaklı çalışma yapılırsa yıllık ortalama satış fiyatları 1,2$ altına inmeyecektir. Yukarıda verdiğim örneklerde iç ve dış pazar olarak karışık şekilde satış yapılmıştır. Domates serasında yaz üretimi yaparak sadece ihracat odaklı gelir-gider hesaplamasına bakacak olursak 5 hektar seradan 1 yılda 3.300.000,00 $ (64.350.000,00₺) ciro elde etmek mümkündür. İhracat yaptığımız zaman iç nakliye maliyeti oluşmayacak ve yıllık işletme maliyetimiz 17.500.000,00₺, jeotermal kaynağın olmadığı yerde ilave ısıtma maliyetimiz ile birlikte toplam işletme maliyetimiz güncel pelet fiyatlarını baz alırsak (1.750×4.500,00₺) kabaca 25.375.000,00₺ olacaktır. Bu durumda 50 dönüm (5 hektar) domates serasının yıllık net getirisi 38.975.000,00₺ (2.000.000,00$) olacaktır.

Birçok sera yatırımcısı belki %10 – %20 daha ucuza sera yaptıracağım diye doğru sera üreticileri ile çalışmaktan vazgeçmektedirler. Birçok sera firması ise, işi alabilmek için seranın bel kemiği olan sera konstrüksiyonunda kullanılması gereken malzemeleri tam olarak kullanmazlar, malzeme kalınlıklarından düşürürler, malzeme sayısından düşürürler ve fiyatı ancak böyle ucuzlatırlar. Bu süreç bilgisi olmayan sera yatırımcısını çıkmaz sokağa sürüklemektedir. Çünkü seranın konstrüksiyon yapısı 1 dönümde 25 ton, 1 hektarda 250 tondan fazla bitki yükünü taşıyamaz ve verimi artırmak istese de bu hiç bir şekilde mümkün olmaz.

Değerli sera yatırımcıları siz siz olun, asla ve asla yatırım aşamasında seranızı %20 – %30 daha ucuza yaptıracağım diye sera konstrüksiyon sisteminde kullanılan malzemeleri eksik kullanmayın. Bu sizin için geri dönüşü olmayan hata olur ve düzeltme şansınız hiçbir zaman olmaz. Diğer sera sistemlerini yeniden ilave edebilirsiniz, değiştirebilirsiniz ama seranın konstrüksiyonunu asla değiştiremezsiniz.

50 dönüm (5 hektar) topraksız domates serasının ayrıntılı yıllık işletme maliyetleri – 2023 (Mayıs)

• Fide-Tohum maliyeti – Dikim aralığını 0,2cm olarak ele aldığımızda 1 dönüm (1.000 m2) seraya ortalama 3.125 adet fide gitmektedir. Yani 50 dönüm (5 hektar) seraya 156.250 adet fide gitmektedir. Bunun ortalama güncel maliyeti 1.000.000,00 ₺ civarındadır. Fidelik tesisi olan bir serada tohumdan fide yetiştirerek bu maliyeti biraz daha düşürmek mümkün olacaktır.
• Gübre maliyeti – 1 m2 domates serasının 1 yıllık gübre maliyeti 40₺ (2,05$) civarındadır. Yani 50 dönüm (5 hektar) domates serasının 1 yıllık gübre maliyeti 102.500,00$ (2.000.000,00₺) bandında olacaktır.
• İlaç maliyeti – 1 m2 topraksız domates serasının ilaç maliyeti ortalama 16₺ (0,82$) civarındadır. 50 dönüm (5 hektar) serada bu maliyet 800.000,00₺ (41.000,00$) civarında olacaktır.
• Cocopeat (Kokopit) maliyeti – 50 dönüm (5 hektar) topraksız domates serasının Kokopit (Cocopeat) maliyeti ortalama 900.000,00₺ – 1.000.000,00₺ arasında değişmektedir. Aradaki fiyat farkının sebebi Cocopeat (Kokopit) karışım oranlarından ve kalite farkından kaynaklanmaktadır. 1 kere alındığında doğru kullanım ile 3 veya 4 sene rahatlıkla kullanılabilmektedir.
• Ambalaj maliyeti – İhracat veya iç pazar odaklı domates üretimi gerçekleştirdiğinizde genelde Tır üstü fiyat verirsiniz, yani domatesi karton kutularla paketlenmiş, palet üzerinde streçlenmiş ve tıra yüklenmiş şekilde fiyat verirsiniz. Bu size ambalaj maliyeti getirecektir. Bir karton kutu 5,5-7kg arasında domates almaktadır. Ortalama 6 kg olarak baz alırsak ve 50 dönüm (5 hektar) seradan 2.750.000kg verim alacağımıza göre 460.000 adet kutuya ihtiyacımız var demektir. Bu şekilde ortalama 1 yıllık ambalaj maliyetimiz ortalama 2.400.000,00₺ (123.000,00$) civarında olacaktır.
• Nakliye maliyeti – Serada ürettiğiniz domatesi iç pazarda satmak isterseniz üretilen domatesin nakliyesini yapmanız gerekecektir. Bunun size yıllık ortalama maliyeti güncel nakliye fiyatlarını baz alırsak 2.000.000,00₺ civarında olacaktır. İhracat odaklı üretim yapıyorsanız bu maliyet size yansımayacaktır.
• Servis maliyeti – 50 dönüm serada ortalama 45 ile 50 kişi çalışması gerekmektedir. Bu insanların iş yerine gelip gitmeleri için ya büyük bir otobüs alıp, şoför çalıştırarak personelin iş yerine gidip gelmesini sağlayacaksınız, yada servis şirketleri ile anlaşarak ücreti karşılığında hizmet alacaksınız. Bu gider kalemi için yıllık ortalama 480.000₺ (25.000,00$) civarında harcama yapmanız gerekebilir.
• Elektrik maliyeti – 50 dönüm (5 hektar) serada yıllık ortalama elektrik gideriniz 2.000.000,00₺ civarında olacaktır. Yıl ortalamasını ele alacak olursak günlük ortalama 1000 kW ile 1200 kW arasında elektrik tüketimi yapmaktasınız. Bu değerler kış aylarında belki günlük 2500 kW değerlerine ulaşırken, yaz aylarında ise 500 kW değerinin altında kalabilmektedir. Elektrik giderinin fazla olmasının sebebi ise jeotermal sıcak su kaynağını sürekli sirküle ettiğinizden dolayı jeotermal ısıtma pompalar sürekli çalışacaktır. Bundan dolayı elektrik tüketiminiz fazla olacaktır. Bu katı yakıtlı veya doğalgazlı ısıtma kazanlarında daha farklı olacaktır.
• Sera ısıtma maliyeti – Isıtma maliyetleri bölgeden-bölgeye, ülkeden ülkeye göre değişmektedir. Türkiye’de jeotermal kaynakların olmadığı bölgelerde serada domates yetiştiriciliğinin dezavantajlı yönlerinden biri de ısıtma maliyetleridir. Dış sıcaklığın -10°C, sera içi sıcaklığın ise +20°C altına indirmeden ısıtacağımızı varsayarak ortalama ısı ihtiyacımız saatte 8.2 milyon kcal’dir. Serayı bu şartlarda ortalama 120 gün, yani 4 ay günde 12 saat ısıtacağımızı, yakıt olarakta çam peleti kullandığımızı düşündüğümüzde ortalama 2.500-2.650 ton çam peleti ihtiyacımız bulunmakta. Tabi günümüzde çam peleti ton fiyatı özellikle kış aylarında 8.000₺’yi buluyor ama, yaz aylarında siparişe özel üretim yaptırırsak 3.000,00₺ bandında bulabileceğimizi düşünmekteyim. Ama güncel fiyatıda buraya not olarak düşmek istiyorum. ArıPelet firmasından 11.05.2023 tarihinde aldığım güncel fiyat 4.500₺. Bu hesaplamalar doğrultusunda ortalama yıllık yakıt maliyetimiz 11.250.000,00₺ civarında olacaktır. Bu maliyet en yüksek ısıtma maliyetidir. İklim şartları daha kötü olmadıkça bu ısıtma maliyetini hiç bir şekilde aşmayacaksınız. Ama şöyle bir durum da var bu değerler en kötü şartlara göre hesaplandı, mesela her gün -10°C olacak diye bir kaide yoktur. Bu durumda yakıt sarfiyatınız düşecektir. Kabaca 1.750 ton pelet yakıtı tüketirseniz ve toplu olarak 3.000,00₺’den alabilirseniz yıllık işletme maliyetiniz 5.250.000,00₺ olacaktır.
• Mühendis maliyeti – 50 dönüm (5 hektar) seranızda sürekli bir ziraat mühendisi ve bir ziraat teknikeri çalıştırmak zorundasınız. Bunun size yıllık ortalama maliyeti 450.000₺ (23.000,00$) civarında olmaktadır. Bu rakamlar yurt dışında 30.000,00$ ile 45.000,00$ arasında değişmektedir. Ziraat mühendisini Türkiye’den çağırırsınız, ziraat teknikerini ise kendi ülkenizden karşılayabilirsiniz mesela. Bu şekilde yıllık maliyetiniz daha düşük olabilir. Ama bu işçilik gideri göz ardı edilmemesi gereken bir husustur. Bizim ülkemizde personel maaşı çok düşük. Ben ayda 2.000,00$ ödemek istemiyorum diyebilirsiniz. Ama üretim veriminiz hektardan 550 ton olacakken 300-350 tona kadar düşerse bu sizin için ciddi bir verim kaybı demektir. 5 hektar sera üzerinden matematik yapacak olursanız yılda 1.000.000,00 $ gelir kaybı anlamına gelir.
• Danışmanlık maliyeti – üretim danışmanı birçok sera sahibinin para harcamak istemediği, ama yılın sonunda 5 hektarlık bir serada belki 1 milyon dolardan fazla para kaybettiği bir gider kalemidir. Hemen bir yıl üretim yapıp, işi öğrendiğini düşünüp üretim danışmanı ile çalışmaktan vazgeçilmektedir. Bu ciddi bir yanılgıdır. Kendini bilen, işini bilen üretim danışmanları kimisi en az 10 yıl, kimisi ise 15 yıl çalışarak o seviyelere ulaşmışlardır. Ayrıca üretim danışmanına ödediğiniz paranın belkide size 20-30 katını kazandırabilecek potansiyele sahipler. Türkiye şartlarında üretim danışmanının 1 yıllık ortalama gideri 350.000,00₺ ile 500.000,00₺ arasında değişmektedir. Bu yurt dışında yaklaşık 35.000,00$ ile 50.000,00$ arasındadır. Doğru üretim danışmanı ile çalışıyorsanız size kendi kazandığının en az 20 katını kazandırır. Bunda hiç kuşkunuz olmasın.
• İşçilik, SSK, Stopaj maliyeti – 50 dönümlük (5 hektar) serada ortalama 40-45 kadın personel, 5-10 arasında erkek personel çalışmaktadır. Vergiler dahil yıllık personel gideri ortalama 7.000.000,00₺ 7.500.000,00₺ arasında olmaktadır. Bu maliyetler Türkiye şartlarında 2023 mayıs ayı ücretleri baz alınarak hesaplanmıştır.

4. Domates Serası Verimi: Artırma Yöntemleri

Domates serası verimini artırmak için aşağıdaki yöntemler uygulanabilir:

• Yüksek verimli çeşitlerin kullanılması
• Üretim tekniklerinin sürekli iyileştirilmesi
• Sera içerisindeki sıcaklık, nem ve ışık şartlarının düzenli olarak kontrol edilmesi (Kaliteli üstün yeteneklere sahip sera iklimlendirme otomasyon sistemlerinin kullanılması)
• Dorğu üretim danışmanı ve mühendis ekibi ile çalışmak.
• Serada yukarıda saydığım tüm sera sistemlerini eksiksiz olarak kullanmak. (Yatırımda tasarruf edeceğiz diye sistemi eksik veya ucuz sera sistemleri kullanmamak).
• Doğru sera konstrüksiyon sistemi seçimi (maliyeti düşürmek için daha ince ve az sayıda malzeme kullanarak tasarruf ettiğini düşünmemek, dolaysıyla sera konstrüksiyonunun bitki taşıma dayanımını zayıflatmamak).
• Doğru örtü seçimi – Doğru sera naylonu seranızı yaz aylarında serin tutarken, kış aylarında ise daha sıcak tutmaktadır ve enerji tasarrufu sağlamaktadır. Doğru ve kaliteli sera naylonun bitkinin en iyi şekilde ışık almasını sağlamalıdır.
• Doğru gübre ve ilaç kullanımı – maliyeti düşük diye Avrupa ve Rusya Federasyonu ülkelerde yasaklı olan gübreleri ve ilaçları kullanmamak. Yasaklı ilaçları kullanmaya zaten devletimizde izin verilmiyor. Ama yazımızı birçok ülkeden okuyanlar var. Yasaklı ilaç veya gübre kullandığınız zaman hem insan sağlığına zarar vermiş olursunuz hemde istediğiniz ülkelere ihracat yapamazsınız.
• Serada kullanılan tüm sistemleri kaliteli seçmek zorundasınız, bu sizin hem bakım maliyetinizi düşürür hemde seranızın ömrü uzun olur.

5. Sera İşletmesinde Sürdürülebilirlik

Sürdürülebilir bir domates serası işletmesi, gelecekte de başarılı ve karlı olmayı hedeflemelidir. Sürdürülebilirlik, çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlarıyla işletmenizin her alanında dikkate alınmalıdır. Enerji ve su tasarrufu sağlayan teknolojiler kullanmak, doğal kaynakları korumak ve sera işletmenizin uzun vadede başarılı olmasını sağlamak için önemlidir.

Sonuç olarak, domates serası işletme maliyetleri ve başarılı bir işletme yönetimi için atılması gereken adımların bilinmesi, işletmecilerin daha kararlı ve karlı projeler yürütmesine olanak sağlar. Doğru planlama, teknoloji kullanımı, eğitim, iyi tarım uygulamaları ve sürdürülebilir yöntemlerle işletmenizin verimini ve getirisini artırarak, domates serası işletmeciliğinde uzun vadeli başarı elde edebilirsiniz. Unutmayın, sürekli gelişim ve adaptasyon, başarılı bir domates serası işletmesinin anahtarlarındandır.

Bizi facebok ve instagram hesaplarımızdan takip edebilirsiniz. Güncel sera yapım videolarını sosyal medya hesaplarımızda sürekli paylaşmaktayız. Ayrıca youtube kanalımızdan da takip etmeyi unutmayın. Yakın zamanda seracılık, topraksız tarım, çiftçi seraları, topkrasız çilek yetiştiriciliği, topraksız domates yetiştiriciliği, hidroponik marul yetiştiriciliği ve organik sebze yetiştiriciliği hakkında paylaşımlar yapacağız.